Moody’s agentligi O’zbekistonning kredit reytingini yaxshilagan. Buning sabablari va mumkin bo’lgan xavflari

gazeta.uz xabariga ko‘ra, Moody’s agentligi O‘zbekistonning kredit reytingini “keng qamrovli islohotlar dasturiga sodiqlik” uchun ko‘targan. «Ijtimoiy va siyosiy xavflarni boshqarish uchun» sur’at o’rtacha bo’lishi mumkin bo’lsa-da, tashkilot hukumatdan yanada murakkab islohotlarni davom ettirishini kutmoqda.

Moody’s xalqaro reyting agentligi O‘zbekistonning suveren kredit reytingini B1 dan Ba3 ga (S&P va Fitch’ning “BB-” darajasiga o‘xshash) oshirishini e’lon qildi, shuningdek, prognozni “ijobiy”dan “barqaror”ga o‘zgartirdi.

Agentlik maʼlumotlariga koʻra, yangilanish “Oʻzbekistonning soʻnggi yillarda keng qamrovli islohotlar dasturiga sodiqligini” aks ettiradi, bu ketma-ket ikkita muhim inqirozlar davomida saqlanib qolgan va Moody’s bundan keyin ham davom etishini kutmoqda.

Koronavirus pandemiyasi hamda Rossiya va Ukraina oʻrtasidagi harbiy mojaroga qaramay, yalpi ichki mahsulotning real oʻsishi, fiskal va tashqi koʻrsatkichlar kuchliligicha qolmoqda, bu esa soʻnggi yillarda iqtisodiyotning barqarorligini va siyosat samaradorligining yaxshilanganini aks ettiradi. Fiskal va pul-kredit vositalari rivojlanishda davom etar ekan, agentlik institutlar va boshqaruvning yanada yaxshilanishini kutmoqda.

Barqaror prognoz qarz darajasining joriy kutilganidan oshib ketishi va iqtisodiy o’sish uchun geosiyosiy xavflarni aks ettiradi. Shu bilan birga, fiskal risklar hukumatning nisbatan past va barqaror qarz yuki, shuningdek, O‘zbekiston Tiklanish va taraqqiyot jamg‘armasida muhim aktivlarning mavjudligi bilan yumshatiladi.

Moody’s, shuningdek, hukumatning kuchli iqtisodiy izi va zaif siyosatni prognozlash qobiliyatini ta’kidlaydi, bu qisqarib borayotgan bo’lsa-da, barqaror bo’lgan joriy balans taqchilligini va o’rtacha tashqi qarzni (asosan imtiyozli shartlarda) aks ettiradi.

Tahlilchilar hukumatdan “ijtimoiy va siyosiy xavflarni boshqarish uchun” sur’at mo‘tadil bo‘lishi mumkin bo‘lsa-da, hukumat yanada murakkab islohotlarni davom ettirishini kutmoqda.

Xususan, bugungi kunda amalga oshirilayotgan islohotlar (2022-2026-yillar kun tartibi), jumladan, yirik davlat korxonalari IPOlari va banklarni xususiylashtirish bo‘yicha kelgusida siljish kutilmoqda, bu esa samaradorlik va raqobatbardoshlikning yanada oshishiga olib keladi. Ular kichikroq davlat korxonalarini xususiylashtirish va davlatga qarashli gaz va elektr korxonalarini ajratish bilan davom etadi.

Pul islohoti Oʻzbekistonning ichki kapital bozorlarini rivojlantirish maqsadida soʻmda davlat qimmatli qogʻozlarini chiqarishni oʻz ichiga oladi. Hukumat birinchi marta 2022-yilda bozorga besh va o’n yillik G’aznachilik obligatsiyalarini, shuningdek, ikki yillik inflyatsiyaga bog’liq obligatsiyalarni chiqardi. 2022-yil fevral oyidan boshlab xorijiy va mahalliy investorlarga davlat qimmatli qog‘ozlarini birlamchi auksionlarda sotib olishga ruxsat berildi. Bundan tashqari, hukumat banklararo REPO va davlat qimmatli qog’ozlari bozorini qo’llab-quvvatlash uchun ochiq bozor operatsiyalarini faollashtirishni rejalashtirmoqda.

Moliyaviy siyosat nuqtai nazaridan hukumat fiskal to’siqlarni o’rnatdi, masalan, qarzning yalpi ichki mahsulotning 60 foizini tashkil etishi, yillik qarz olish limitlari va boshqalar.

Moody’s agentligi O’zbekistonning qarz yuki keyingi 3 yil ichida YaIMning 45 foizidan pastroqda barqarorlashishini kutmoqda. Moody’s ijtimoiy xarajatlarning o’sishi (2021- va 2022-yillarda yiliga 25% dan ortiq) va kechiktirilgan energiya islohotlari fiskal konsolidatsiyani kechiktirishini kutayotgan bo’lsa-da (fiskal barqarorlikni ta’minlash uchun davlat qarzi va byudjet taqchilligini kamaytirish uchun daromad yoki xarajatlarni optimallashtirish), byudjet taqchilligining oshishi (4% gacha) soliq islohotlari tufayli soliq yig’ishning yaxshilanishi hisobiga qoplanadi, bu haqida QQS va daromad solig’i bo’yicha tushumlarning o’sishi dalolat beradi.

Shu bilan birga, 2022-yil uchun rejalashtirilgan qarz emissiyalari noqulay bozor sharoitlari tufayli kechiktirildi, chunki hukumat buning o’rniga aktivlardan foydalangan, shuningdek, xalqaro moliya institutlari tomonidan moliyalashtirish davom etgan. Biroq, O‘zbekiston tiklanish va taraqqiyot jamg‘armasi aktivlari 16,5 milliard dollarni tashkil etdi, 50 foizdan ortiq likvid aktivlar 2022-yilda jami davlat qarzining taxminan 28 foizini qoplashi mumkin edi.

Rossiya va Ukraina oʻrtasida davom etayotgan harbiy mojaroga qaramay, eksport va pul oʻtkazmalari hajmi hozircha agentlik kutganidan oshib ketdi: yanvar-noyabr oylarida eksport 12 foizga, Rossiyadan pul oʻtkazmalari esa deyarli uch baravar oshdi. Rossiya Federatsiyasidan mehnat muhojirlarining ommaviy qaytishi haqidagi xavotirlar o‘zini oqlamadi.

Biroq, mojaro uzoq davom etgan urushga aylanib, Rossiya iqtisodiyotiga nisbatan sanksiyalar kuchaygani sababli, Moody’s katta xavflarni saqlab qoladi. Naqd pul oqimining oldindan aytib bo‘lmaydiganligi, mehnat bozoridagi bosim va rossiyalik emigrantlar oqimi tufayli O‘zbekiston uy-joy bozoridagi narx bosimi, shuningdek, ikkilamchi sanksiyalarni qo‘llash xavfi shular jumlasidandir.

Inflyatsiya o’sdi va yuqoriligicha qolmoqda, ijtimoiy xavflar oshirmoqda. Biroq Ukraina va Rossiya o‘rtasidagi ziddiyat G‘arb kompaniyalari Rossiya bozoridan chiqib, rossiyaliklar O‘zbekistonga ko‘chib o‘tayotgan bir paytda logistika, savdo va transport, turizm kabi sohalardagi o‘zbek kompaniyalari uchun ham imkoniyatlar ochmoqda.

Moody’s 2023-yilda yalpi ichki mahsulot o’sishi sekinroq pul o’tkazmalari va ichki xususiy iste’molga ta’sir ko’rsatadigan inflyatsiya tufayli 5% gacha pasayishni kutmoqda, biroq hukumat tomonidan qo’llab-quvvatlanadigan qurilish va davlat investitsiya loyihalari jadallashgani sababli kelgusi yilda tiklanadi.